Een bijzonder grafkruis in Maasbracht
Tegen de muur van de St. Gertrudiskerk, naast de zij - ingang, staat een zeer oud hardstenen grafkruis waarvan de tekst luidt:
Hier leydt begraven
Joanna Magreta Wackers
Geweesene huysvrouw van
Joannes Heythuysen
Gestorven den 8 mey 1784
Dit is het enige kruisbeeld dat ons overgebleven is uit die tijd, de overige kruisen zullen van hout zijn geweest.
Dit roept de vraag op wie zij is, welke positie had zij in de toenmalig gemeenschap?
Stamboomonderzoek heeft aan het licht gebracht dat zij stamde uit een familie die generaties lang schepenen en burgemeesters heeft geleverd, veelal in Maasbracht en Echt, maar ook daarbuiten in het Midden-Limburgse gebied tussen Echt en Roermond.
Het bestuur in de 17e en 18e eeuw
Maasbracht maakte deel uit van de schepenbank Echt, die naast Echt en Maasbracht ook Roosteren omvatte. De schepenbank Echt telde in totaal 7 schepenen waarvan er twee uit Maasbracht dienden te komen. Oorspronkelijk had een schepenbank een voornamelijk juridische functie, maar geleidelijk aan en zeker in de besproken periode was dit vooral bestuurlijk. Deze schepenbanken hebben bestaan tot aan de Franse tijd.
Een schepenbank was geen gekozen orgaan, de leden ervan werden benoemd door de graaf of hertog, de landsheer. In de praktijk betekende dit dat zij voortkwamen uit de kring van de grot(re) boeren, de herenboeren. Dus degenen met de meeste grond en met het hoogste aanzien.
De schepenen kozen uit hun midden een voorzitter, die burgemeester werd genoemd, de meester van de burgers .Zij vervulden één, maximaal twee jaar deze functie. Niet alleen een manier om openheid te betrachten, maar ook omdat een burgemeester ook een eigen bedrijf had te onderhouden.
Een tweede belangrijke functie in een schepenbank was de schatheffer, de belastinginner. Ieder huishouden moest een gedeelte van de opbrengst van het land afdragen aan de landsheer, de schatheffer was degene die dit moest uitvoeren. Voor deze functie moest betaald worden, degene met het hoogste bod kreeg de functie. Het zal duidelijk zijn dat deze functie nooit vervuld kon worden door een keuterboertje.
De ouders van Joanna Margaretha Wackers
De vader van Joanna Margaretha was Joannes, hij is geboren omstreeks 1670 en overleden op 7 juni1713. Zijn moeder, Margaretha van Heel is geboren 1 november 1676 en overleden op 28 februari 1750 in Maasbracht.
Zij trouwen op 7 september 1694 in de Maria - kapel (kapel in het Zand) in Roermond, met als bijzonderheid dat zij dispensatie hebben van de drie roepen (huwelijksaankondigingen).
Huwelijksakte in trouwregister Maasbracht, pastoor Vorstermans
Joannes wordt in aktes vermeld als pachter in Schöndeln, burgemeester van Maasbracht en als schatheffer vanaf 1690 tot zijn overlijden in 1713.
Daarnaast was hij beëdigd landmeter, immers de belastingafdracht hing af van de oppervlakte van de percelen. Op gezette tijden werden de landerijen opnieuw opgemeten. De bezittingen van de kerk, die van de pastoor maar ook van de koster werden hierbij niet opgemeten omdat zij van de belasting waren vrijgesteld.
In Maasbracht is dat opmeten gebeurd in 1680, de zogenaamde Generale Metinghe. In het boekwerkje dat hierbij gebruikt werd staat de naam van Joannes Wackers vermeld. Gezien zijn leeftijd in 1680 zal hij hooguit bij de metingen behulpzaam zijn geweest, maar hij heeft het wel in zijn bezit gehad. Het boekwerkje wordt bewaard in het Rijksarchief van Maastricht, een belangrijke bron voor de geschiedenis van Maasbracht.
In het gezin van Joannes Wackers en Margaretha van Heel werden naast Johanna Margaretha nog 11 kinderen geboren. Zij is gedoopt op 30 oktober 1703. De pastoor noteert altijd de doopdatum, vaak is de geboorte dan op dezelfde dag gebeurd, maar dat kan ook een dag eerder zijn.
Na het overlijden van Joannes blijft Margaretha met 12 kinderen achter, hun leeftijden variëren dan van 1 tot 17 jaar. De oudste zoon, Hermannus gedoopt 17 juni 1695, wordt dan schatheffer. Als hij dan al vroeg sterft (6-8-1715) wordt zijn broer Theodorus (gedoopt 5-4-1699) benoemd tot schatheffer, hij blijft dit tot 1750. Daarnaast wordt Theodorus in aktes genoemd als schepen en burgemeester van Maasbracht. Hij overlijdt op 25april 1774, vanwege zijn verdiensten wordt hij in de kerk in de omgeving van de preekstoel begraven.
De kinderen van Joanna Margaretha Wackers en Joannes Theodorus Heijthuijsen
Joanna Margaretha is gedoopt op 30-10-1703 in Maasbracht, Joannes op 9-9-1701 n Melick
Zij trouwen op 30 april 1722 in Maasbracht, zij is dan nog geen 19, hij is 21 jaar. In die tijd werd gewoonlijk pas getrouwd als een gezin onderhouden kon worden. Bruid en bruidegom zijn dus relatief jong, een teken dat beiden tot de welvarende boeren behoorden. Joannes wordt in aktes vermeld als pachter op Bosserhof.
Uit dit huwelijk werden 14 kinderen geboren in de periode van 1723 tot en met 1746.
Uit dit aantal zal ik, om niet te zeer in herhaling te vallen, slechts twee kinderen bespreken.
Johanna Maria Heijthuijsen, gedoopt in Maasbracht op 25-7-1742, huwt op 15-4-1766 met Bernardus Leurs, gedoopt 17-2-1743.
Ook in deze familie Leurs bekleden diverse leden een bestuurlijke functie.
Maria Catharina Heijthuijsen, gedoopt in Echt op 5-3-1744.
Zij trouwt in Maasbracht op 29 oktober 1769 met Hermannus Wackers, geboren op 31-5-1735 in Maasbracht. Deze is een zoon van Antonius Wackers en Helena Beckers. Antonius is een oom van Joanna Margaretha. Hij is een broer van haar vader Joannes.
Hij wordt in aktes genoemd als halfwinner op Bosserhof.
Conclusie
Joanna Margaretha Wackers behoorde tot de rijkere families, herenboeren die pachter ofwel halfwinner waren de grote boerderijen die vaak al eeuwenoud waren. Zij moesten dan weliswaar de helft van hun opbrengst afdragen aan de landsheer, maar desondanks konden zij met het andere deel er goed van rondkomen.
Een tweede opmerking is dat huwelijken (vaak) werden gesloten binnen de eigen kring of zelfs binnen de familie.
Tenslotte: een nader onderzoek naar de pachters van de grote boerderijen en de familierelaties tussen deze pachters kan een interessant beeld geven van de geschiedenis van onze regio.